Çeşitli maddelerin böbreklerin içerisinde kristalizasyonu (taşlaşması) sonucu böbrek taşları oluşur. Çoğunluğuna, kalsiyum ve oksalatın birleşmesi sonucu ortaya çıkan taşlar neden olursa da, bazıları kalsiyum fosfat, ürik asit veya sistin gibi diğer kimyasal maddeler içerir. Bu taşlar böbrekte kalabilir, büyüyebilir veya böbrekten hareket ederek böbrekleri idrar torbasına bağlayan kanallara (üreter) düşerek şiddetli ağrı şikayeti yapabilir.
Genetik faktörler, şişmanlık, idrar yolu enfeksiyonu (struvit taşı), böbreğin yapısal bozuklukları, akımı kısıtlayan anatomik farklılıklar, beslenme alışkanlıkları, yetersiz sıvı alımı veya sıvı kaybı (sıcak ortam, sıcak iklim, ishal, alışkanlıklar), idrarda kalsiyum, sistin, okzalat, ürik asit gibi maddelerin fazlalığı, bazı ilaçlar,, geçirilmiş bağırsak ameliyatları, metabolik hastalıklar (hiperparatiroidizm, gut hastalığı), böbrek hastalıkları (renal tübüler asidoz, kistik böbrek hastalığı), yüksek tansiyon ve şeker hastalığı böbrek taşı oluşma riskini artıran faktörlerdir. Özellikle sitrat ve magnesyum başta olmak üzere pirofosfat, nefrokalsin, alanin ve glikoz amino glikan gibi idrarda belirli seviyede olması gereken ve idrarda taş oluşumunu önleyen maddelerin azalması taş oluşumunu artırır.
Bir kere taş düşüren hastalarında tekrar taş oluşma olasılığı bir yıl içerisinde %15, 5 yıl içerisinde %50 ve 10 yıl içerisinde % 80’dir.
Tekrar taş oluşumunu engellemek için öneriler:
- Günde 2-2.5 litre sıvı almak (Sadece su değil, sıvı)
- Yüksek oranda oksalat içeren pancar, bamya, soya, kara çay, çikolata, kuru incir, badem, ıspanak ve çilek gibi besinleri aşırı tüketmemek
- Kola, gazoz gibi idrarda asit-baz dengesini bozan gazlı içeceklerden kaçınmak
- İçerdiği sitrik asit dolayısıyla kalsiyum taşlarına karşı koruyucu olan saf limon suyunu direk içmek , suya katarak içmek ve ya gerçek ev yapımı limonata şeklinde tüketmek
- Bol lifli besinleri tüketmek
- Ürik asit taşları için; pürin içeren protein değeri yüksek sardalya, sakatat, kuru bakliyat, mantar, ıspanak, karnıbahar, et tüketimi, bira ve benzeri alkollü içecekleri kısıtlamak
- Tuz kullanımını azaltmak
- Bol bol hareket edip egzersiz yapmak, kilodan kaçınmak
Uzun süredir tedavi amaçlı kullanılan, potasyum sitrat içeren haplar, idrarda sitrat seviyesini arttırmakta ve diğer maddelerin kalsiyuma bağlanmasını engelleyerek taş oluşumunu engellemektedir. Ancak yan etkilerinden dolayı uzun süreli kullanımları sınırlı kalmaktadır.
Eskiden beri kullanılan bitkisel tedavilerin yanına umut veren yenileri eklenmektedir.
Güncel bitkisel tedaviler:
- Limon, nar, greyfut ve kuşburnu: idrardaki sitrat oranını artırmaktadır.
- Kızılcık suyu: oksalat düzeyini azaltıp, sitrat oranını artırarak yararlı olur.
- Kızılyonca ve ayıüzümü: idrar söktürücü ve antiseptik etkileri olan bitkilerdir.
- Limon suyu, zeytin yağı ve elma sirkesi karışımı
- Bir çay kaşığı fesleğen (reyhan) ve bal karışımı
- Atkuyruğu bitkisi, karahindiba ve ortanca bitkisi kökü: kalsiyum oksalat atımına yardım ettiği saptanmıştır.
Şehir Efsaneleri ve Gerçekler
Bira: Bira ve benzeri Malt içeceklerin taşın düşürülmesine yardımcı olduğu ile ilgili bilgiler bir şehir efsanesidir. Bu tür yiyecek ve içeceklerin sıvı desteği dışında etkileri yoktur. Üstelik bira da oksalat miktarı yüksek olduğundan kalsiyum oksalat taş oluşumunu ve mevcut taşın daha da büyümesine neden olabilir.
Balık Taşı: Eşkina balığının (Sciaena umbra) başındaki taşın (otholit) marine edilip içirilmesi taşın düşürülmesi veya eritilmesine iyi geldiği ile ilgili bilgilerde yanlıştır. Bu konuda yapılan bilimsel çalışmalar, herhangi bir fayda sağlamadığını belirtmektedir.
Şifalı Su: Türkiye ve dünyanın çeşitli yerlerinde şifalı, gazlı, mineralli ve doğal bazı suların böbrek taşı oluşumunu azalttığı, engellediği, taşı erittiği ve düşürdüğü bilgileri hem basında hem de halk arasında yaygınca yer almaktadır. malesef bunlar kanıtlanmış etkileri olan yöntemler olmadığı gibi hiçbir suyun sertlik derecesinin böbrek taşını eritmediği ve tekrarlama riskini azaltmadığı saptanmıştır.
Süt ve Süt Ürünleri: Süt ve süt ürünlerinin böbrek taşı oluşumunu artırdığı ile ilgili eski bilgiler günümüzde değişmiştir. Yeni bilimsel çalışmalarda kalsiyum kısıtlamasının aksine her gün süt içmenin taş hastalığı tekrarlama riskini %30-35’e oranda azalttığı saptanmıştır. Bu nedenle hekiminizin tavsiyesi olmadan süt ve süt ürünleri tüketiminizi kısıtlamayın ancak kalsiyum takviyeleri konusunda dikkatli olunması gerkiyor. Gıdalardaki kalsiyumun böbrek taşı riskiniz üzerinde bir etkisi yoktur hatta kalsiyum oranı düşük diyetler, bazı insanlarda böbrek taşı oluşumunu artırabilir. Diyette yeterli kalsiyum içeriği günlük yaklaşık 1gr’a denk gelmelidir.
Gilaburu: Ülkemizde de sıkça yetişen, mineral ve vitamin içeriği yüksek bir meyve olan gilaburu (Viburnum opulus) suyu ve ekstratının taş oluşumunu azaltma ve mesaneye yakın yoldaki taşları düşürmede ETKİLİ olduğuna dair çalışmalar mevcuttur.
Bunların dışında; Karpuz (Citrullus lanatus), Avokado Yaprağı (Persea americana), Maydanoz (Petroselinum crispum) vb ile ilgili hiçbir bilimsel çalışma YOKTUR.
Kendisi de taş hastası olan biri olarak herkese taşsız bir hayat dilerim :)))
