İDRAR KAÇIRMA (Üriner İnkontinans)
İdrar kaçırma veya tıbbi adıyla üriner inkontinans her türlü istemsiz ve kontrol edilemeyen idrar tutamama durumudur. İdrar kaçırma kişinin yaşam konforunu bozduğu gibi sürekli ıslaklık, tahriş ve kötü koku endişesi kişide ciddi sosyal ve psikolojik sorunlara da yol açabilmektedir. İdrar kaçırma görülme sıklığı yaşla birlikte artar ve kadınlarda erkeklere oranla daha sık izlenir.
İdrar Kaçırma Tipleri
Stres tipi idrar kaçırma: Efor sırasında (öksürme, hapşırma, ağır yük kaldırma, egzersiz vb) görülen idrar kaçırma durumudur. Peki bu durum niye oluşur?
İdrar kanalı (üretra), pelvik yapılar tarafından bir hamak gibi asılı tutulur. Bu kanalı destekleyen yapıların zayıflaması ya da idrar tutmayı sağlayan sfinkter dediğimiz yapının hasar görmesi stres tip idrar kaçırmayla sonuçlanmaktadır. Çünkü sfinkter mekanizması düzgün çalışmadığında tam olarak kapanamamakta ve efor sırasında artan mesane içi basıncıyla idrar istemsiz olarak dışarı kaçmaktadır.
Sıkışma tipi idrar kaçırma: Ertelenemeyen ani sıkışma hissi ile birlikte meydana gelen idrar kaçırma durumudur. Burada mesanede istemsiz kasılmalar söz konusu olup idrar depolamakta sorun vardır.
Karışık tip idrar kaçırma: Her iki tip idrar kaçırma birliktedir.
Taşma tipi idrar kaçırma: Mesanenin dolarak fazla idrarın sızıntı şeklinde istemsiz olarak kaçırılmasıdır.
İdrar kaçırma nedenleri nelerdir?
– Genetik faktörler
Bazı insanlarda genetik olarak idrar tutma sistemi problemlidir. Burada temel sorun idrar tutmayı sağlayan kas yapılarının bütünlüğünün bozulması ya da bu kas yapılarını uyaran sinir sisteminin uygunsuz çalışması veya hiç çalışmamasına bağlı olarak idrar kaçırma görülmektedir.
– Üriner enfeksiyonlar
İdrar yolu enfeksiyonları hem mesane hem de idrar tutmayı sağlayan sfinkter yapısı üzerine olumsuz etki eder. Bu nedenle işeme alışkanlıkları değişir ve kişiler sık idrara çıkmaya ya da acil işeme hissi ile tuvalete koşturmaya başlarlar.
Bu duruma çoğu zaman idrar kaçırmada eşlik eder. Bu hastalıkların başında da sistit gelmektedir. Sistit anında idrarda yanma, sızlama, sık idrara gitme ve ani acil işeme hissi oluşur. Çoğu zaman sistite beraberinde idrar kaçırma da eşlik eder
– Genital enfeksiyonlar
Kadınlarda özellikle vajinal enfeksiyonlarla birlikte sıklıkla üriner enfeksiyonlar da görülür. Bu nedenle ağrılı ve akıntılı durumlar neticesinde idrar yollarının etkilenmesine bağlı olarak idrar kaçırma görülebilir.
– Üiner sistem taşları
Üriner sistemin herhangi bir yerinde görülen taşlar sıklıkla beraberinde enfeksiyonu getirir. Enfeksiyona bağlı olarak da idrar kaçırma görülebilir. Bu durumda taşın oluştuğu yer ve büyüklüğü önem taşır. Beraberinde eşlik eden enfeksiyonlar tedavi edilirken öte yandan asıl olarak taşın tedavisi yapılır. Bazı durumlarda da idrar kanalını tıkamak suretiyle farklı şekilde idrar kaçırmaya yol açabilir.
– Sistemik hastalıklar
Bu hastalıkların başında diyabetes mellitus olarak da bilinen şeker hastalığı gelmektedir. Şeker hastalarında hem mesane fonksiyonları, hem de idrar tutmayı sağlayan sfinkter mekanizması bozulmaktadır. Buna bağlı olarak hastalarda gerek öksürme hapşırma sırasında ve gerekse de ani acil işeme hissi ile birlikte tuvalete yetişememeye bağlı olarak idrar kaçırma görülmektedir.
– Obezite
Vücut kitle indeksinde ki artış organizmada pek çok hastalığı beraberinde getirmektedir. Kilo fazlalığı, kalp-damar hastalıkları ve kanser başta olmak üzere pek çok hastalık için risk faktörü olarak kabul edilmiştir. Obezite, pelvik taban kaslarını olumsuz etkileyerek idrar kaçırmaya yol açmaktadır.
– Prostat büyümesi
Erkeklerde iyi huylu prostat büyümesi ile idrar kaçırma arasında yakın ilişki saptanmıştır. Bu durum prostat büyümesine bağlı idrar tutma sisteminin olumsuz etkilenmesi ile ilişkilidir.
– İdrar torbası sarkması
Kadınlarda idrar torbası sarkması sık görülen problemlerdendir. Özellikle giderek artan yaş ile birlikte organ sarkmaları daha fazla görülmektedir. Bu sarkmalar aynı zamanda pelvik taban kaslarının gevşekliğine bağlı olarak idrar tutma mekanizmasını da bozmaktadır.
– Kronik kabızlık
Kronik kabızlık durumunda sürekli ıkınmaya bağlı olarak idrar tutmayı sağlayan kaslarda bozulma meydana gelmekte ve buna bağlı olarak idrar kaçırma oluşmaktadır.
– Nörolojik hastalıklar
İnmeler, beyinde iskemiye (kanın az gitmesine bağlı olarak beyinde görülen beslenme bozukluğuna) yol açan hastalıklar, omurilik hastalıkları, mesane ve sfinkteri uyaran sinirleri tutan diyabetes mellitus, multipl skleroz gibi nörolojik hastalıkların tamamında idrar kaçırmalar aralıklı ya da sürekli olarak görülmektedir.
– İlaçlar
Bazı grup ilaçlar idrar tutma sistemini kontrol eden sfinkteri gevşeterek, bazıları da mesane içindeki kasılma şiddetini artırarak idrar kaçırmaya yol açmaktadır.
– Ameliyatlar
Prostat ameliyatları ve kadın-doğum ameliyatları başta olmak üzere pelvik bölgeye uygulanan cerrahiler sonrasında idrar kaçırma problemleri sık olarak gözlenmektedir.
– Radyoterapi
Pelvik bölgeye uygulanan tüm radyoterapi işlemleri sonrasında idrar tutma mekanizması olumsuz etkilenerek idrar kaçırma görülmektedir.
– Doğum travmaları
Zor doğumlar başta olmak üzere, sık doğum ve doğum travayında uzamanın idrar kaçırma için bir risk faktörü oluşturduğu bilinmektedir.
– Fistüller
Bazı jinekolojik ya da ürolojik ameliyatlardan sonra mesane ile vajina arasında kadınlarda fistül adı verilen ikinci bir idrar akım yolu oluşmakta ve bu durum sürekli idrar kaçırma şeklinde klinik belirti vermektedir. Hiç kuru kalmayan ve sürekli olarak altını ıslatan ve devamlı ped kullanmak zorunda kalan kadınlarda akla gelmesi gereken önemli problemlerdendir.
– Travmalar
Beyin travmaları, omurilik travmaları ve sfinkter olarak bilinen idrar tutmayı sağlayan anatomik yapının bütünlüğünü bozan travmalar sonrasında idrar kaçırma görülmektedir.
İdrar Kaçırmada Tanı
Öncelikle hastadan detaylı bir öykü alınıp, fizik muayene yapılır. İdrar kaçırmanın ciddiyetini öğrenmek için işeme günlüğü doldurtulur. İdrar analizi, idrar kültürü, üriner ultrason, atık idrar ölçümü, üroflovmetri, ped testi, ürodinamik inceleme ve sistoskopi gerekli durumlarda başvurulan incelemelerdir
Tedavi
Yaşam Tarzı Değişikliği:
- Aşırı sıvı alımının önüne geçilmesi ve sıvı alımının düzenlenmesi
- Kahve, çay, alkol ve gazlı içeceklerin tüketiminin sınırlandırılması
- Obez hastalarda kilo verilmesinin ve düzenli fiziksel egzersiz yapılmasının sağlanması
- Kabızlığın giderilmesi
- Mesanede iritasyon yapan acılı, baharatlı ve ekşi yiyeceklerden kaçınmak
- Sigara içenlerde bırakmaya teşvik etme
- İşeme eğitimi ve pelvik taban kaslarını güçlendiren egzersizler
İlaç Tedavisi:
İdrar kaçırma bozukluğunun tipine göre ilaç tedavileri düzenlenmektedir. Tedavide kullanılan başlıca ilaçlar, muskarinik reseptör antagonistleri, mirabegron ve östrojendir. Diğer ilaçlar arasında desmopressin ve duloksetin yer alır. Bu ilaçların bazı olumsuz yan etkileri ve başka ilaçlarla etkileşimi olabileceği için mutlaka bir üroloji uzmanı gözetiminde kullanılmalıdır
Lazer Tedavisi
Vajinal lazer uygulaması vajen duvarında yeniden damarlanma sağlamakta ve artmış kanlanma ile vajen duvarında bir yenilenme gerçekleştirmektedir. Bu yenilenme etkisi duvarın gençlik yıllarındaki kalınlığa ve fonksiyonuna yeniden ulaşmasını sağlar.Hafif-orta derecede idrar kaçırma şikayeti olan hastalar bu yöntemden çok iyi sonuçlar alabilmektedir.
Vaginal lazer uygulamaları çok kısa süren, anestezi gerektirmeden poliklinik şartlarında uygulanabilen ameliyatsız bir idrar kaçırma tedavisi olarak hastalara sunulmaktadır.
Cerrahi Tedavi
Sıkışma Tipi İdrar Kaçırma İçin:
- Mesane İçi Botoks Uygulması: Aşırı aktif mesane, nörojen mesane ve ağrılı mesane sendromlarının tedavisinde kullandığımız bir tedavi yöntemidir. Sıklıkla lokal anestezi altında uyguladığımız bu işlemde mesanenin 20-30 noktasına özel bir iğne yardımıyla botoks enjeksiyonu yapılmaktadır.
Yaklaşık 6-12 ay süren bir etkinliği olan bu işlemde hastaların istemsiz mesane kasılmalarının azaltılması ve mesane kapasitesinin arttırılması amaçlanmakta; bu sayede sık idrara çıkma ve idrar kaçırma gibi şikayetlerinin düzelmesi sağlanmaktadır.
- Sakral Nöromodülasyon (Mesane Pili): İdrar kaçırma, idrar yapamama, dirençli aşırı aktif mesane ve ağrılı mesane sendromunun tedavisinde kullanılmaktadır. Sakral Nöromodülasyon (mesane pili) dediğimiz bu teknikte sakrum kemiği içerisine yerleştirdiğimiz elektrotlar bir pil yardımıyla mesanenin fonksiyonlarını sağlayan sinirleri uyarmakta ve hastanın şikayetlerinin giderilmesini sağlamaktadır.
- Mesane Büyütme Ameliyatı (Augmentasyon)
Stres Tipi İdrar Kaçırma İçin;
- Askı Ameliyatları (TOT & TVT) Hastanın vajinasından konulan bir mesh yardımıyla idrar kaçırmayı engelleyecek desteğin sağlanmasıdır. Rahim veya mesanede bir sarkma yoksa 15 dakika süren bu ameliyatla %90’a varan oranda başarıyla ciddi bir yan etki olmaksızın idrar kaçırma sorunu çözülmektedir. Günübirlik yatışla gerçekleştirilen ve hastanın aynı gün taburcu edildiği bu ameliyatın etkisini hasta ertesi gün görebilmektedir.
- Burch Kolposüspansiyon
