BÖBREK TAŞI
Böbreklerin Görevi Nedir?
Böbrekler kanda bulunan zararlı atıkları süzen ve bu atıkların suyla birlikte idrar biçiminde dışarı atılmasını sağlayan organlardır. Böbreklerin idrar oluşturmak dışında başka önemli görevleri de vardır. Böbrekler, kemik iliğindeki kan hücrelerini olgunlaştıran eritropoetin adlı bir hormonun yapımından sorumludur. Bu sayede vücudu kansızlığa karşı korurlar.Buna ek olarak, D vitamininin sentez edilmesine katkıda bulunarak kalsiyum ve fosfor dengesini düzenlerler. Bu da kemiklerimizin dirençli olmasını sağlar.
Böbrek Taşları Nasıl Oluşur?
Ülkemiz taş hastalığının sık görüldüğü bir ülkedir. Ülkemizde yaşayan her 100 kişinin 12-13’ü bu hastalıktan muzdariptir.
İdrar içerisinde bulunan birtakım minerallerin, bazı metabolik bozukluklar ya da sıvı alım azlığına bağlı idrar içerisindeki yoğunlukları artınca önce kristal oluşumu, ardından bu kristallerin kümelenip birleşmesiyle taş oluşumu meydana gelmektedir.
Kaç Çeşit Böbrek Taşı Vardır?
Taşlar yapısını oluşturan kristallerin cinsine göre 5 ana kategoriye ayrılmaktadır: Kalsiyum Oksalat Taşları (en sık), Kalsiyum Fosfat Taşları, Enfeksiyon (Strüvit) Taşları, Ürik Asit Taşları ve Sistin Taşları. Taşın yapısının bilinmesi, tedavi sonrası tekrar taş oluşumunun önlenmesi ve buna yönelik önlemler alınması açısından önemlidir.
Böbrek Taşı Neden Oluşur?
Taş hastalığının neden oluştuğu günümüzde tam olarak aydınlatılamamış olsa da birtakım genetik nedenler, doğuştan gelen hastalıklar, beslenme ve sıvı alma alışkanlığı, yaşanılan coğrafya, iklim, ırk, meslek gibi birçok faktörün rol oynadığı kabul edilmektedir. Özellikle yeterli miktarda sıvı tüketilmemesi, tuz ve rafine şeker tüketiminin yüksek olması, fazla hayvansal protein alınması, sıcak ortamlarda yaşamak ve çalışmak, sedanter yaşam tarzı, idrar yolu enfeksiyonları, bazı metabolik ve genetik hastalıklar ile böbreğin yapısal bozuklukları sorumlu tutulmaktadır.
Böbrek Taş Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taş hastalığı kimi zaman hiçbir belirti vermeden tesadüfen saptanabildiği gibi zaman zaman idrar yoluna düşerek çok şiddetli ağrılara neden olabilmektedir. Ağrının vasfı genellikle kolik tarzında olup, dalgalar halinde gelmekte ve kıvrandırıcı tarzda olmaktadır. Ağrının hissedildiği alan yan (böğür) bölgesi olup, kasık bölgesine doğru yayılmaktadır. Ağrı dışında görülen en önemli belirtiler ise bulantı, kusma, idrar yaparken yanma, idrardan kan gelmesi ve idrar yapma problemleridir.
Böbrek Taş Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Böbrek taş hastalığı tanısı için detaylı bir anamnez ve muayenenin yanı sıra birtakım laboratuar ve görüntüleme yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Ultrasonografi, direk grafi ve düşük dozla çekilen ilaçsız tomografi taş tanısında kullanılan en önemli radyolojik görüntüleme yöntemleridir. Taşa yönelik bir müdahele planlandığında ilaçlı (kontrastlı) incelemeler veya gerektiğinde sintigrafik incelemeler planlanabilmektedir.
Taş hastalığının nedenlerinin araştırılması amacıyla kan ve idrarda bir takım metabolik incelemelerin yapılması ve taşın analiz edilmesi ilerde hastalığın tekrar etmemesi açısından önem arz etmektedir.
Böbrek Taşlarının Tedavisi
Böbrek taş hastalığı tedavisi; taşın yerleşim yeri, boyutu, tipi ve hastaya ait birtakım faktörler göz önüne alınarak planlanmaktadır.
1-İlaç Tedavisi
Taşın büyüklüğü doğal olarak taşın düşüp düşemeyeceği konusunda önemli bir faktördür. 4 milimetreden (mm) daha küçük olan taşların yüzde 80’i kendiliğinden geçerler.
4–6 mm olan taşların bir tür tedavi gerektirme olasılığı daha yüksektir, ancak yaklaşık yüzde 60’ı doğal olarak kendiliğinden düşer.
6 mm’den büyük taşlar genellikle tıbbi tedaviye ihtiyaç duyarlar. Sadece yüzde 10 civarında doğal olarak düşerler.
Böbreklerde oluşan taşların tedavisinde ağrı kesici ilaçlar ve narkotik etkili ilaçlar kullanılabilir. Hastadaki enfeksiyonun tedavisi için antibiyotikler kullanılır. İlaç tedavisinde doktor kontrolünden sonra taşın oluşum nedenine ve türüne göre ilaçlar tavsiye edilir.
Ürik asit taşlarının tedavisinde allopurinol, kalsiyum taşlarında tiazid diüretikler, kalsiyum taşlarında fosfor çözeltileri uygulanır.
2-ESWL (Ses dalgaları ile taş kırma)
Ekstrakorporeal şok dalgası litotripsi yönteminde büyük taşları parçalamak için ses dalgaları kullanılır. Parçalanan taşlar doğal yollarla daha kolay atılır. ESWL prosedürü hastada bazı komplikasyonlara neden olabilir, sırt ile karında morarmalar ve böbrek çevresinde kanamalar gibi. Ayrıca büyük taşlarda kırılan parçaların üreteri tıkamaması için öncesinde böbrekle mesane arasındaki yol olan üretere kapalı yöntemle katater takmak gerekebilir.
3-URS / RIRC (Sert ya da kıvrılabilir üreterorenoskopi)
Böbrek taşlarının tedavisinde asıl amaç en az yan etki ile hastanın idrar yollarındaki tüm taşların temizlenmesini sağlamaktır.
Daha önceleri sadece açık ameliyatla tedavi edilebilen böbrek ve üreter taşları, teknolojideki gelişmelere paralel olarak, günümüzde endoskopik (kapalı) ameliyatlarla başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir.
Üreterdeki taşlar için ureterorensokop(URS) ile üretere girilip taşlar lazer kullanılarak kırılabilir.
Fleksible (kıvrılabilir-esnek) cihazlarla ve lazer kullanılarak,idrar kanalından üreter ve böbrek içine girilerek yapılan ameliyata Retrograt İntraRenal Cerrahi (RİRC) denir. Bu yöntem minimal invaziv (daha az yaralayıcı) bir yöntemdir.
Kıvrılabilen üreteroskoplar; 3-3,5 mm çapında, içinde optik mercekler veya dijital kamera kabloları ile taşın kırılması için lazerin geçirildiği çok ince çalışma kanalı olan teknoljik aletlerdir. Böbreğin içindeki tüm havuzcuklarda dolaşılabilir ve izlenen taşları rahatlıkla lazer yardımıyla kırılır.Endoskopik taş cerrahisindeki deneyimin artması ve teknolojideki gelişmeler sayesinde bu yöntem kullanılarak 3 cm’e kadar olan taşları tümüyle kırarak temizlemek mümkün olmaktadır.
4-PNL (perkütan nefrolitotomi)
Bu ameliyat yönteminde; hastanın yan bölgesinde cilde yapılan 1 cm lik bir kesi sonrası böbreğin içerisine bir çalışma tüpü yerleştirilir. Bu tüpün içerisinden kamera ve çalışma kanalı içeren endoskopik bir aletle girilerek böbreğin içerisine ulaşılır. Taşlar böbrek içinde küçük parçalara ayrılarak dışarı alınır. Sonrasında bir drenaj tüpü (nefrostomi) yerleştirilerek böbreğin ve giriş bölgesinin iyileşmesi sağlanır. Bu tüp 1-2 gün içinde çekilerek hasta evine gönderilebilir.
Genellikle RIRC ameliyatı ile kırılması mümkün olamayan büyüklüklerdeki taşlar için tercih edilebilir bir ameliyattır.
5-Açık ve Laparoskopik cerrahi yöntemler
Çok büyük taşlar, anatomik problemler nedeniyle üreter ya da böbrekteki taşlar için açık ya da laparoskopik(kapalı) cerrahiler yapılmaktadır. Bu cerrahilerin oranı azalmakla birlikte özel durumlarda gerekebilmektedir.
